HÉT INDISCH MAANDBLAD
Grootouders
en hun
cucu
66 e JAARGANG • NR. 11 • MEI 2022 • € 6,50
Andy
Kraag
hoogste baas
Liefdevolle foto’s
van twee
generaties
Indo
In Nederland door opa en oma
bij de
Landelijke
RechercheRON GASTROBAR INDONESIA
LAREN & OUDERKERK AAN DE AMSTEL
CHEF
GEZOCHT!
- WERKEN ONDER DE VLEUGELS VAN AGUS HERMAWAN -
RON GASTROBAR INDONESIA
LAREN & OUDERKERK AAN DE AMSTEL
- WERKEN ONDER DE VLEUGELS VAN AGUS HERMAWAN -
SCAN MIJ!
SCAN MIJ!
BEKIJK
BEKIJK OOK
OOK DE
DE ANDERE
ANDERE VACATURES
VACATURES VAN
VAN DE
DE RON
RON GASTROBAR
GASTROBAR
INDONESIA’S
INDONESIA’S OP
OP WWW.JOINRONBLAAUW.NL
WWW.JOINRONBLAAUW.NL- VO O R WO O R D -
Ik ben en ik blijf Indo
Met een diepe zucht kijk ik op van het computerscherm. ‘Indische
Nederlanders zijn géén Indiërs,’ zeg ik licht geïrriteerd. Mijn NOS-collega kijkt
me schuldbewust aan. ‘Indiërs komen uit India. Als je een alternatief zoekt voor
Indische Nederlander, gebruik dan Indo.’ Hij kijkt me met grote ogen aan:
‘Indo... zeg jíj nou Indo? Dat is toch een scheldwoord?’ Zucht...
In 1958 schreef een lezer aan Tjalie: ‘Ik was al blij dat
het woord Indo ging verdwijnen en nu brengt u het
weer in de mode… Hoe dan ook, het klinkt onvolwaardig Nederlands.’ Zijn antwoord luidde: ‘Het
woord Indo en de Indo zelf gingen niet verdwijnen
en zullen nog lang niet verdwijnen. Het heeft niets
met mode te maken, maar met zelfbewustheid. Wie
zich ervan bewust is als Indo onvolwaardig te zijn, hij
wisse het woord uit. Wie zich ervan bewust is drager
te zijn van het bijzondere en goede kenmerken, die
houde het.’
noemen omdat het verwijst naar die koloniale tijd
vol racisme, uitbuiting en ongelijkheid. Zij kiezen er
om een andere reden voor het woord uit te wissen.
In deze editie van Moesson gaan we voor weer een
andere interpretatie van INDO: In Nederland Door
Opa en Oma. We leggen nog een keer haarfijn uit
waar het woord Indo nu eigenlijk vandaan komt.
En omdat wij, net als Tjalie, trots zijn op ons Indoschap spreken we met Indische Nederlanders die
zich door hun opa of oma hebben laten inspireren in
hun carrière, die ook trots zijn op hun Indo-schap.
Bent u dat ook? Kom dan vanaf juni eens langs in
onze nieuwe boekhandel in Den Haag. Ik vermoed
dat u daar dan zomaar weer die opvallende, vrolijke
sticker kunt vinden. Ik ben en ik blijf INDO.
Foto: Armando Ello
A
ls kleindochter van Lilian Ducelle en Tjalie
Robinson weet je niet beter dan dat je een
Indo bent. Ik heb altijd geleerd trots te zijn
op mijn afkomst. Ik herinner me nog goed
de sticker die eind jaren zeventig in de toko
te krijgen was. De advertentie in Tong Tong
luidde: ‘Omdat Tjalie zo trots was op zijn Indo-schap,
omdat u dat misschien ook bent en zo voelt, deze
opvallende, vrolijke auto (brommer, tas, deur, etc.)sticker in rood-wit-blauw.’ De tekst op de sticker:
‘INDO, van huis uit al zóóó lang’. Later werd dat: ‘Ik
ben en ik blijf INDO.’ De sticker zat op mijn kamerdeur, net als de rest van mijn stickerverzameling die
verder een hoog Disney-gehalte had.
Maar Indo een scheldwoord? Als mensen dat
dachten kwam dat volgens Tjalie door een gebrek
aan historische kennis en een hatelijk vooroordeel.
(The American Tong Tong, 1964) ‘Indo is immers een
afkorting van de wetenschappelijke en officiële naam
Indo-Europeaan.’
Tegenwoordig is er de postkoloniale blik op het
gebruik van het woord Indo bijgekomen. Die komt
van mensen die zeggen dat zij zich geen Indo willen
3Inhoud
REPORTAGE
10
30
48
De betekenis van Indo
Waar komt het woord Indo toch vandaan?
Ricci Scheldwacht legt uit
Moesson Live!
Een terugblik in foto’s
Grootouders en cucu
Jullie stuurden de liefste foto’s in van
opa’s en oma’s en hun cucu
INTERVIEW
14
26
32
37
38
42
Hans & Vivian
Hans Goedkoop en Vivian Boon in gesprek
over de invloed van hun grootouders
De drive om verder te komen
In gesprek met Marjolein van Asdonck,
oud-hoofdredacteur van Moesson
‘Zorg dat je ertoe doet in je leven’
Andy Kraag, hoogste baas bij de
Landelijke Recherche
Even bellen met
14
Vilan van de Loo
Onmiskenbaar Indisch
Op bezoek bij Marc Tierolf in zijn
Indische huis
Kerja vanuit je roots
Vier vrouwelijke ondernemers
vertellen over hun Indo-business
OPINIE
20
Verre van gewoon Nederlands
Jasper Kunstt over zijn Indische afkomst
26
4MAKAN
55
Lekkers van Java
Een voorproefje van het nieuwste boek
van Maureen Tan
COLUMNS
32
13
24
53
23
60
61
53
Frans Leidelmeijer: Oma Tien (Tanah)
Patricia Jacob: Saté udang
IEDERE MAAND
6
8
9
38
Malou Holshuijsen: Wat ik geworden ben
64
66
67
Nieuwtjes
Indopuzzel
Oleh Oleh
Mijn poesaka
Het beursje van Irene Pap-Winter
Insta Indo
Anak Moesson
Met Elly-Jalea, Aiven,
een sprookje en leuke weetjes
Beleven
Ting Ting
Colofon
Coverfoto: Andy Kraag door
Ashley de Groot
5- R EP O R TAG E -
INDO
IN NEDERLAND DOOR
OMSTANDIGHEDEN
a
a
m
O Op
Sinds het woord Indo bestaat, roept het vragen op en zorgt het voor discussie.
Ook bij Indische mensen zelf. Wat betekent Indo eigenlijk en wanneer ben je
er een? Een opfriscursus door de tijd heen.
Door Ricci Scheldwacht
B
egin dit jaar kregen we een brief van mevrouw H. van den Brink, die al jaren op
Moesson is geabonneerd. In ons Poëzienummer (januari 2022) had ze een artikel gelezen
waarin werd verwezen naar de dichtbundel
Bersama. Samen van Madeleine Gabeler,
met de ondertitel: Gedichten van Molukse en Indische/Indo dichters.
Wat gedichten van Molukse en Indische dichters zijn
was haar wel duidelijk, maar wat Indo dichters zijn
begreep ze niet zo goed, schreef mevrouw Van den
Brink (1947), ‘die in één huis opgroeide met haar
ouders, haar grootmoeder (1901) en overgrootmoeder (1874). Allen vanuit Indië in 1955 naar Holland
gekomen’. Nooit heeft ze een van hen het woord
Indo horen noemen.
10
Daarom stuurde ze ons de vraag: Wanneer is het
woord Indo ontstaan? Met het verzoek die in Moesson te plaatsen en aan onze lezers voor te leggen.
‘Mijns inziens kunnen er alleen personen op deze
vraag reageren die al heel oud zijn.’
Natuurlijk wilden we dat doen. Sterker, we besloten
een heel nummer aan de brief te wijden. Mevrouw
Van den Brink is niet de eerste en zeker ook niet de
laatste die zich dit afvraagt. Oude jaargangen van
Tong Tong en Moesson laten zien dat het woord Indo
een lange traditie van vragen en discussies met zich
meedraagt. Vandaar deze opfris- dan wel introductiecursus. Voor oud én jong. Want wij zijn niet van
mening dat alleen heel oude personen deze vraag
kunnen beantwoorden, … zo oud zijn wij nou ook
weer niet!Indo, Indo-Europeaan
Indo is een afkorting van het woord Indo-Europeaan. De term is ontstaan in de koloniale
tijd en werd gebruikt voor de nakomelingen
van Europese mannen en Aziatische vrouwen. Een goede uitleg die ook al eens eerder
in Moesson (maart 1992) stond, geeft Tom van
der Geugten in ‘De Indische wegwijzer’, een
leidraad bij de vele boeken die er in de jaren
90 over Indische Nederlanders verschenen.
INDISCHE NEDERLANDER
Na de Tweede Wereldoorlog wordt het gebruikelijker om de term Indische Nederlander te gebruiken in
plaats van Indo-Europeaan. ‘Enerzijds had dit te maken met het verdwijnen van
het officiële koloniale onderscheid tussen “Europeanen” en “Inlanders”; anderzijds werd hiermee de Nederlandse nationaliteit benadrukt,’ schrijft Tom van der Geugten in ‘De Indische wegwijzer.’
Daarbij stond de term Indo sinds het begin van de 20ste eeuw in de
kolonie zelf al ter discussie. Het woord Indo werd als denigrerend
ervaren omdat het ook steeds vaker verwees naar de kleine - verarmde
– indo, die vanwege zijn slechte sociale positie in de kampong leefde. In
Delpher, het digitale archief van de Koninklijke Bibliotheek zijn krantenartikelen te vinden waarin wordt geprotesteerd tegen het gebruik van
het woord Indo, zoals dit bericht uit 1918 in Indisch Nieuws- en advertentieblad De Nieuwe Vorstenlanden.
Indiër, Indiaas, Indisch, Indonesisch
Veel Indische mensen worden woedend als ze Indiër
worden genoemd. Begrijpelijk. Sinds het bestaan
van India (1949) wordt het woord Indiër immers
gebruikt voor de inwoners van India. Die zijn Indiaas.
Indische Nederlanders zijn geen Indiërs.
Toch blijft het voor veel Nederlanders – ook die werken in de media – moeilijk te bevatten dat het woord
Indisch verwijst naar Indische Nederlanders. Te vaak
gebruiken ze het adjectief Indonesisch wanneer ze
Indisch bedoelen. Maar Indische Nederlanders zijn
ook geen Indonesiërs. Zo noemen we de inwoners
van Indonesië.
Toch is de verwarring wel enigszins te begrijpen. In
de 19de en 20ste eeuw werden mensen uit Indië wel
degelijk Indiërs genoemd, zoals ook blijkt uit voorgaand artikel uit De Nieuwe Vorstenlanden, al ging
het dan met name om de mensen die we nu Indonesisch noemen. India noemden we vroeger Brits-Indië
(en daarvoor voor-Indië), vandaar dat de zee bij India
nog altijd de Indische Oceaan heet en niet de Indiase
Oceaan. En om het nog ingewikkelder te maken:
als je in België zegt dat je Indisch wil eten, kom je
terecht in een Indiaas restaurant, want daar verwijst
Indisch wel naar India.
11- O N DER W ER P -
14&
HANS
VIVIAN
Hans Goedkoop (58) is historicus en voormalig presentator van het geschiedenisprogramma
Andere Tijden. Onlangs werd zijn tweeluik De Indische rekening op tv uitgezonden. Daarin
gaat hij op zoek naar de koloniale resten van de geschiedenis. Hans is een kleinzoon van
generaal-majoor Rein van Langen, die werd belast met de ontmanteling van het KNIL.
In 2012 schreef hij daarover het familieverhaal De laatste man.
Vivian Boon (50) is journalist en werkte onder meer voor RTL Nieuws en de NOS. Ze is
een kleindochter van Tjalie Robinson en Lilian Ducelle. Sinds de zomer van 2020 is ze
hoofdredacteur van Moesson. Daarmee treedt ze in de voetsporen van haar grootouders.
Hoe hebben zij zich laten inspireren door hun opa en oma? Moesson zocht Hans Goedkoop op
in zijn huis in de polder, waar zijn werkkamer nog altijd herinnert aan het Indisch verleden.
Door Ricci Scheldwacht // fotografie: Ashley de Groot
15e
v
i
dr
DE
OM
VERDER
TE KOMEN
26